Samspil manns og náttúru?

Í byrjun apríl birtist grein eftir bæjarfulltrúa í Mosfellsbæ með ofangreindri yfirskrift í Mosfellingi. Eitthvað fannst mér efni greinarinnar ríma illa við titilinn sem leiddi til þess að ég fór að velta málinu fyrir mér.
Vestræn iðnríki hafa um langt skeið ofnýtt náttúruauðlindir Jarðar. Í samskiptum manns og náttúru hefur sá hugsunarháttur ráðið ríkjum að maðurinn sé Herra yfir náttúrunni með þeim afleiðingum að gæðum hennar hefur verið spillt, - oft á óafturkræfan hátt. Samspilið hefur verið á einn veg, þ.e. að maðurinn hefur leikið einleik án tillits í ríki náttúrunnar. Hugtakið samspil er því lítið annað en upphafning á tengslum sem vart fyrirfinnast í neyslusamfélögum samtímans. Af umgengni hins iðnvædda manns við náttúruna má ráða að náttúran hafi ekkert gildi í sjálfu sér, heldur einungis notagildi sem miðast við að þjóna þörfum hans á meðan auðlindin gefur eitthvað af sér.
En snúum okkar aftur að grein bæjarfulltrúans sem að mínu viti fjallaði um samskipti bæjaryfirvalda við íbúa í Mosfellsbæ. Greinarhöfundur kvartar yfir því að alltof algengt sé að "rætt (sé) um yfirvöld og almenning sem andstæða póla. Yfirvöld á móti almenningi. Að yfirvöld vilji ekki taka tillit til athugasemda og að búið sé að taka ákvarðanir um framkvæmdir og skipulagsferlið sé sýndarmennskan ein." Telur höfundur hina neikvæðu afstöðu "almennings" ekki eiga rétt á sér. Hún sé ýmist byggð á misskilningi eða mótist af pólitík og eiginhagsmunum frekar en umhyggju fyrir umhverfinu. Hinir raunverulegu handhafar sannleikans eru sem sagt yfirvöld.
Engum dylst sem til þekkir við hverja hér er átt en bæjarfulltrúinn kýs að sveipa dylgjurnar dulúð og nefna ekki nöfn. En til hvers að gefa umfjöllun um raunverulegt ágreiningsmál yfirbragð hlutleysis og fræðimennsku?
Til að varpa ljósi á forsöguna hefur núverandi bæjarstjórnarmeirihluti í Mosfellsbæ af mikilli einurð vísað öllum athugasemdum Varmársamtakanna við skipulagstillögur sem verið hafa í farvatninu á bug. Í svörum sínum og yfirlýsingum hvers konar hafa fulltrúar meirihlutans afgreitt tillögur samtakanna ýmist sem misskilning, pólitískan áróður eða sem eiginhagsmunapot. Ekki eitt augnablik virðist hafa hvarflað að þeim að sýna "almenningi" þá virðingu að taka málefnalega afstöðu til tillagnanna sem flestar hafa þó snúist um að gæta hagsmuna almennings, þ.e. að varðveita náttúru og menningarminjar sveitarfélagsins og um leið þá sérstöðu sem bærinn hafði áður en framkvæmdagleðin tók völdin.
Í athugasemdum við skipulagstillögur hafa Varmársamtökin ítrekað beðið bæjaryfirvöld um að leyfa ekki byggingar á náttúruverndarsvæðum á bökkum Varmár og Skammadalslækjar, heldur nýta svæðið til útivistar fyrir almenning eins og lög gera ráð fyrir. Bendum við á að skynsamlegra sé að taka framtíðarútivistarhagsmuni íbúa í Helgafellslandi og Mosfellsbæ fram yfir einkahagsmuni landeigandans, - en hagnaður af sölu einbýlishúsalóða við gljúfur Skammadalslækjar var mikill. Fulltrúar Varmársamtakanna sem frekar vildu gæta hagsmuna almennings lögðu til að 50-100 m hverfisvernd á svæðinu yrði ekki aflétt. En bæjarstjórnarmeirihlutinn aflétti hverfisverndinni og tók með því hagsmuni landeigandans fram yfir þau lífsgæði sem almenningur hefði annars orðið aðnjótandi. Í svari Mosfellsbæjar er athugasemdum samtakanna vísað á bug með þeim rökum að þær byggi bara á skoðunum samtakanna. Það er skemmst frá því að segja að engin málefnaleg rök koma fram í svari frá bænum fyrir því að hverfisvernd var aflétt á þessu svæði.
Þegar yfirvöld valta yfir skoðanir íbúa án rökstuðnings gefur auga leið að til verða andstæðir pólar. Samspil getur aldrei byggst á því að annar aðilinn eigi alltaf leik.
Skammadalsgljúfur og umhverfi þess er eitt fallegasta kennileitið í landslagi Mosfellsbæjar. Það voru því hvorki sjónarmið lýðræðis né náttúruverndar sem hér réðu ferð. Í stað samspils var leikinn einleikur.
Í greininni talar bæjarfulltrúinn ennfremur um mikilvægi þess að virða lög um umhverfismat og náttúruvernd en það er eins og þetta hafi gleymst þegar á reyndi við atkvæðagreiðslu í bæjarstjórn. Sömu sögu er að segja um yfirlýsingu hans um nauðsyn þess að grípa til mótvægisaðgerða til að forðast náttúruspjöll í tengslum við framkvæmdir. Er ekki nokkuð seint að krefjast mótvægisaðgerða þegar jarðvegsframkvæmdum er að mestu lokið? Í þessu sambandi skal tekið fram að íbúar í Mosfellsbæ hafa margítrekað beðið nefndir og ráð bæjarins að grípa til aðgerða vegna þess mikla magns af aur sem verktakar í Helgafellslandi hafa látið renna í árnar frá upphafi framkvæmda.
Það er aldrei gott fyrir stjórnmálamenn að vera vitrir eftir á og enn verra að íklæðast sauðagæru þegar kryfja þarf málefni til mergjar sem brenna á íbúum. Óljósar dylgjur geta aldrei markað upphafið af málefnalegri umræðu. Í þeim tilgangi að opna fyrir slíka umræðu um umhverfismál í Mosfellsbæ gerir undirrituð að tillögu sinni að bæjarfulltrúinn færi rök fyrir því af hverju húsbyggingar voru leyfðar á hverfisverndarbelti við Skammadalsgljúfur.

Sigrún Pálsdóttir, stjórnarmaður í Varmársamtökunum

__________________________________________

Herdís Sigurjónsdóttir hafði samband við greinarhöfund og sagðist vilja leiðrétta þann misskilning að í grein hennar fælist gagnrýni á Varmársamtökin. Herdís undirritar greinina sem bæjarfulltrúi og formaður bæjarráðs en þar sem samskipti við bæjaryfirvöld hafa verið á þann veg sem að ofan greinir er ómögulegt að skilja greinina öðruvísi en að hún sé að ræða um ágreining bæjaryfirvalda við íbúa, þar með talin Varmársamtökin. Þessu til frekari rökstuðnings birti ég hér að neðan fyrri hluta greinar Herdísar. Sjá allan textann á www.mosfellingur.is

Samspil manns og náttúru
eftir Herdísi Sigurjónsdóttur, bæjarfulltrúa og formann bæjarráðs Mosfellsbæjar
Það er óhætt að segja að viðhorf fólks til umhverfismála hafi breyst hratt um allan heim á liðnum áratugum. Fólk hefur nú hefur nú bæði meiri áhuga á umhverfismálum og lætur sig þau varða og sýnir ábyrgð.
Eins hefur aðkoma almennings og frjálsra félagasamtaka að skipulagsmálum breyst með auknum lagalegum rétti til að hafa bein áhrif á framkvæmdir yfirvalda og er sú þróun afskaplega jákvæð.
Það er jákvætt að fólk láti sér annt um náttúruna og krefjist þess að gengið sé um sameiginlegar auðlindir af virðingu og að fólk sýni sjálft gott fordæmi í þeim efnum. Þó er enn of mikið rætt um almenning og yfirvöld sem andstæða póla. Yfirvöld á móti almenningi. Að yfirvöld vilji ekki taka tillit til athugasemda og að búið sé að taka ákvarðanir um framkvæmdir og skipulagsferlið sé sýndarmennskan ein.
Ég held líka að oft misskilji fólk samt tilganginn með athugasemdum, eða nýti sér sinn rétt frekar í pólitískum tilgangi og vegna einkahagsmuna, en vegna beinnar umhyggju fyrir umhverfinu og er slík ekki trúverðugt.
Viðhorf fólks til umhverfismála og náttúruverndar er og verður mismunandi. Mikilvægt er að þeir sem hafa vald til ákvarðanatöku nái að sætta sjónarmið og komast að sem bestri niðurstöðu fyrir flesta. ....
Mosfellingur 4. apríl, bls. 17.